Sözcük Latince “ mobile vulgus” tan türemiştir. İş yaşamında maddi ve manevi zarara yol açan duygusal taciz olarak açıklanır . Rahatsız etme ve sıkıntı vermedir. Psikolog Heinz Leymann'ın araştırması sonucunda bilim alanında yerini almıştır.
TDK ‘da Mobbingi: Bezdiri olarak belirlemiştir. Uluslararası Çalışma Örgütü’ne göre de Mobbing: “Bir veya bir grup işçiyi sabote etmek için yapılan, zalimce, kötü niyetli, intikamcı, aşağılayıcı ve eleştirici tavırlarla kendini gösteren davranış biçimi” şeklinde tanımlanmıştır.
Masum bir kavram değildir. İş arkadaşlarını dedikodu, utandırma, onurunu kırma, ima yoluyla dokundurma, karşısındakinin inanırlılığını azaltmaya çalışma ve izole etme yoluyla sağlanmaktadır.
Duygusal saldırıyı , ayrımcılığı , yıldırmayı da içine alır. Ortak alandan uzaklaştırmayı, güçsüzleştirmeye, değersizleştirmeye, aşağılamaya, küçük düşürmeye veya sindirmeye yönelik çabaları getirir. İşinizi zorlaştırma ve psikolojik baskı yapılmasıdır.
Sık sık gereksiz tartışmaya girmektir. Mobbing, insana olumsuz enerji yükler. Yapılan haksızlığın sürekli, sistematik ve sık oluşudur. Mobbing yapmak olumsuz duyguların da sonucudur.
Güveni yıkmaya yönelik bir saldırı biçimidir. Eziyet etmeyi getirir. İş verimliliğini de düşürür. Çalışma kültürünün bozulduğunun bir göstergesidir. Motivasyon kaybı da oluşmaktadır.
Mobbing 'in bir amacı da , kişinin işten ayrılması veya bazı olumsuz uygulamalara boyun eğmesi için de yapılmaktadır. Mesleki hayatını da hedef almaktadır. Mobbing ’in nedenleri ise: Eşitsizlik, güç dengesizliği ,rekabet ortamı ve rekabetçilik.
Yönetimin mükemmellik arayışı, etik değerlerin kaybolması, kurumun idari yapısındaki beklenmedik değişiklikler, bazı işten çıkarmalar. Duygusal zekadan yoksunluk. İş yerinde maruz kalınan yüksek derecedeki stres.
İş yerindeki monotonluktur. Mobbing yapanların özellikleri ise: Kendilerini beğenmeleri, kinci olmaları , egoist oluşları, güce tapmaları. Önyargılı olmalarıdır. Duygusal olmaları , Aşırı denetleyicidirler.
Ellerindeki güce de tapılmasını istemeleridir. Kıskançlık, cinsiyet ayrımıdır. Mobbing ‘in etkileri ise : Huzursuzluk,korku,utanç ,öfke, endişe, uyku bozuklukları güven duygusunu yitirme paranoyaya ve kafa karışıklığına neden olmaktadırHata üzerine hata yapmayı getirmektedir. Sosyal iletişimin bozulmasına sebep olur. Mobbing in üstesinden gelmenin yolları şunlardır: Bilinçlenme ve farkındalık gerekmektedir.
Çalışma koşulların düzenlenmesidir. Duvar örme ve sırtın duvara verme , karşı koyma. Geri püskürtmedir. Mobbing yapmak asla akılla ve mantığa sığmamaktadır. Her zamankinden daha sağlıklı , daha tutarlı ve daha sakin olmak. Kendinizi geliştirmek.
Spor yapmak, iş yerindeki sorunları eve taşımamak. İşi işte bırakmak. Sosyal hayatınızın hareketli olması. Dayanışma göstermek çok önemlidir. Birlikte ortak hareket edilmelidir.
Demokrasiyi temel alan bir iş bölümü yapılmalıdır. Roller belirginleşmeli, sınırlar belirginleştirilmeli ve role uygun kişiler yetki sahibi olmalıdır. Kişinin kendisini özgürce ifade etmesini sağlayan, duygusal ifadeye izin veren bir ortam yaratılmalıdır.
Aşırı çalışmaya son verilmelidir. Güvenli, zarar verici uyaranlardan arınmış, sağlıklı bir fiziksel ortam yaratılmalıdır. Çalışanların özlük hakları sağlanmalıdır. Yıldırmayı" önleyici etik kurallar geliştirilmelidir. Çalışanların iletişim becerileri geliştirilmelidir.
Problem çözme becerisi kazandırılmalıdır. İşyeri sağlık birimleri aracılığıyla koruyucu ruh sağlığı uygulamaları (bilgilendirme, eğitimi, danışma) yapılmalıdır “Yıldırma” ile ilgili hukuksal girişimler engellenmemeli, adaletin tecelli edilmesi sağlanmasının da önü açılmalıdır.
Mobbinge karşı dik duruş kaybedilmemelidir. İş ortamında mobbing yapan kişi yalnız bırakmalı. Kışkırtmalara gelinmemelidir. Kavgadan uzak durmalıdır. Tartışmayı kısa tutmalıdır. Günlük merhabayı eksik etmemelidir.
Sorunun kaynağı tespit edilmeli, sonra da sorunu oluşturanla konuşulmalıdır. Çözülmüyorsa onun bir üstüyle konuşmalıdır. Mobbing hukuken de olumsuz fiildir. Mobbinge uğradığını iddia eden kişide 4857 sayılı iş kanunu uyarınca iş akdini haklı sebepler ile feshedebilir ve kıdem tazminatını talep edebilmektedir.
Danıştay kararında, psikolojik tacize (mobbing) dair en bariz örnekler şu şekilde yer almıştır: Kendini göstermeyi engellemek, sözünü kesmek, yüksek sesle azarlamak, aşağılamak, sürekli eleştirmek, iş ortamında yokmuş gibi davranmak, iletişimin kesilmesi, fikirlerine itibar edilmemesi, asılsız söylenti, hoş olmayan imalar, nitelikli iş verilmemesi, anlamsız işler verilip sürekli yer değiştirilmesi, ağır işler verilmesi ve her türlü kötü muamele, tehdit gibi durumlardır.
Anayasa’nın 10. maddesinde de mobbing uygulamalarının ayrımcılık şeklinde görülmesinde tazminat hakkını oluşturur. İş sözleşmesi gereğince patron, işçinin kişiliğini korumak ve kişisel haklarına saygı göstermekle yükümlüdür.
Bugünün yarını da vardır. O yüzden dostça ilişkiler herkesin yararınadır. Kolektif iradeyi de yok eder. “Mobbing” bireyciliği öne çıkartır. Kapitalizmin kâr hırsı da mobbinge yer açmaktadır.
Kapitalizmin yarattığı çalışma biçimi ile sistemin yerleştirmeye çalıştığı insan tipine özgü davranışı ortaya çıkarır. Kapitalist işleyiş temelinde kurduğu ilişkiler de sağlıklı olmamaktadır.
Güvencesizleştirmenin de yöntemidir. Kolektif çalışmaya, dayanışmaya, eşitliğe ve kardeşliğe dayalı insan ilişkilerinin egemen olduğu toplumcu bir düzende böylesi sorunlar kendine yer bulamaz.
Özgür Karakaya
Alisa Çiçek Akyol: MOBBİNG DE NESİ?
